Từ hào quang đến ngày định mệnh

Sinh năm 1924 trong một gia đình quan lại giàu có, bà Trần Lệ Xuân kết hôn với Ngô Đình Nhu, em trai Tổng thống VNCH Ngô Đình Diệm. Nhờ trí thông minh, sắc sảo và tính cách mạnh mẽ, bà Xuân trở thành một nhân vật chính trị có ảnh hưởng lớn, dù không giữ chức vụ chính thức. Nhiều người coi bà Xuân là “Đệ nhất phu nhân” thực sự của miền Nam, bởi Tổng thống Diệm sống độc thân.

Trong giai đoạn từ 1955 đến 1963, bà Trần Lệ Xuân là biểu tượng của quyền lực nhưng cũng gây tranh cãi dữ dội. Bà Xuân nổi tiếng với phong trào vận động “Luật Gia đình” (chống đa thê, c:ấm m:ại d:âm, hạn chế ph*á th:ai), đồng thời cũng gắn liền với những phát ngôn cứng rắn trong khủng hoảng Phật giáo năm 1963, khiến hình ảnh bà trở thành tâm điểm chỉ trích trong và ngoài nước.

Điển hình là sự kiện khi Hòa thượng Thích Quảng Đức tự th/iêu, bà gọi đó là “một màn nướng thịt” (barbecue show), nói rằng nếu có thêm vụ tự thiêu, bà sẵn sàng “cung cấp xăng dầu”. Bà mỉa mai các Phật tử biểu tình là “vô ơn” và cho rằng đó không phải là phong trào tôn giáo mà là âm mưu chính trị.

Đêm 1–2/11/1963, cuộc đảo chính nổ ra ở Sài Gòn. Hai anh em Tổng thống Diệm và Nhu bị bắt và sát hại.

Tin dữ ấy trở thành cơn ác mộng mở đầu cho chuỗi bi kịch của gia đình bà. Khi ấy, bà Trần Lệ Xuân đang ở Rome (Ý) cùng mẹ chồng để diện kiến Đức Giáo hoàng. Bà Xuân thoát ch*ết, nhưng cũng mất chồng và người anh chồng thân thiết chỉ trong một ngày. Từ đỉnh cao quyền lực, bà rơi vào cảnh góa phụ, không còn chỗ đứng chính trị, và không thể trở về quê hương.

Lưu vong và những ngày tháng cô độc

Sau đảo chính, chính quyền VNCH mới ở Sài Gòn tịch thu toàn bộ tài sản của gia đình Ngô Đình, đồng thời cấm bà hồi hương. Mỹ – từng là đồng minh – cũng quay lưng – bội bạc. Từ đó, bà Xuân cùng các con phải sống lưu vong tại Rome rồi sang Paris, rời xa quê nhà.

Cuộc sống lưu vong của bà Xuân nối tiếp nhau là sự lạnh nhạt của dư luận quốc tế, ánh mắt dè dặt của bạn bè cũ, và khó khăn tài chính không nhỏ. Từ chỗ là người phụ nữ quyền lực bậc nhất miền Nam, bà Xuân trở thành một góa phụ gánh vác gia đình trong cảnh không quốc tịch, không tương lai rõ ràng….

Người ta kể rằng, trong những năm đầu lưu vong, bà vẫn giữ vẻ kiêu hãnh quen thuộc, song ẩn sâu là nỗi đau khó nguôi khi mất chồng, mất quê hương. Bà Lệ Xuân từng dự định viết hồi ký để giãi bày sự thật theo góc nhìn riêng, nhưng những trang viết ấy chưa bao giờ công bố trọn vẹn.

Bi kịch nối tiếp bi kịch

Nếu cái ch*t của chồng là cú sốc đầu tiên, thì những năm sau đó, bi kịch còn giáng xuống gia đình bà Xuân nặng nề hơn.

Năm 1967, con gái lớn Ngô Đình Lệ Thủy, được xem là “hoa khôi Paris” vì vẻ đẹp rạng rỡ và phong thái quý phái, đột ngột qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi khi mới 22 tuổi. Sự ra đi bất ngờ của con gái khiến bà Trần Lệ Xuân gần như suy sụp hoàn toàn. Bạn bè kể rằng bà Xuân khóc đến kiệt sức, và từ đó biến mất trước công chúng.

Nhiều thập kỷ sau, nỗi đau một lần nữa trở lại khi con gái thứ hai – Ngô Đình Lệ Quyên – một luật sư nổi tiếng ở Ý – t* v/ong trong một tai nạn giao thông năm 2012. Dường như số phận dành cho gia đình bà Lệ Xuân chuỗi bi kịch không dứt, khiến cuộc đời vốn đã tang thương càng thêm u ám.

Hai con trai, Ngô Đình Trác và Ngô Đình Quỳnh, chọn cách sống lặng lẽ, tránh xa chính trường và truyền thông. Gia đình vốn một thời “danh gia vọng tộc” rơi vào cảnh tan tác, mỗi người một ngả.

Những năm cuối đời

Trong những năm cuối đời, bà Trần Lệ Xuân sống âm thầm tại Rome. Không còn hoạt động chính trị, bà gần như cắt đứt với công chúng. Thi thoảng, báo chí quốc tế nhắc đến tên bà, nhưng chỉ như một nhân vật của quá khứ. Ngày 24/4/2011, bà qua đời tại Rome ở tuổi 87. Không đám đông đưa tiễn, chỉ còn lại vài dòng tin vắn gợi nhớ đến một thời quá khứ đầy sóng gió. Người phụ nữ từng khuấy đảo chính trường miền Nam Việt Nam, từng ngạo nghễ đứng trước dư luận quốc tế, khép lại đời mình trong lặng lẽ nơi xứ người.

Bi kịch ấy gợi nhiều suy ngẫm về sự mong manh của quyền lực, về cách chính quyền VNCH đối xử tàn nhẫn với những nhân vật từng đứng trên đỉnh cao trong chính thể của họ trước 1975 tại miền nam Việt Nam.