Duy Khánh được xem là tên tuổi tiêu biểu nhất của thế loại nhạc vàng trước năm 1975. Khời đầu sự nghiệp từ thập niên 1950, ông nổi danh với những bài “dân ca mới” của nhạc sĩ Phạm Duy. Sang đến thập niên 1960,1970, Duy Khánh cùng với Hùng Cường, Chế Linh và Nhật Trường đã được xưng tụng là một trong “tứ trụ nhạc vàng” với những đóng góp vô cùng lớn trong cả 2 lĩnh vực sáng tác và hát nhạc vàng.
Không chỉ là ca sĩ, nhạc sĩ, ông còn là nhà sản xuất âm nhạc, là tên tuổi có tầm ảnh hưởng lớn nhất của làng nhạc vàng trước năm 1975.
Click để nghe Duy Khánh hát trước 1975
Ca – nhạc sĩ Duy Khánh tên thật là Nguyễn Văn Diệp, sinh năm 1936 tại làng An Cư, xã Triệu Phước, huyện Triệu Phong, Quảng Trị, là con áp út trong một gia đình vọng tộc gốc thuộc dòng dõi Quận công Nguyễn Văn Tường – phụ chánh Đại Thần có uy quyền tối thượng trong nhiều đời vua triều Nguyễn. Cũng vì vậy mà ca nhạc sĩ Duy Khánh đã được lớn lên trong một nền giáo dục cổ truyền nặng ảnh hưởng Nho và Phật Giáo.
Thân sinh của Duy Khánh là cụ Nguyễn Văn Triển, từng dạy học trước khi làm Trưởng phòng Hành chánh tỉnh Quảng Trị, từng là dân biểu thời Đệ Nhị Cộng Hòa, có nhiều uy tín lớn trong tỉnh. Thân mẫu Duy Khánh là con gái của cụ Thị Lang bộ Công Đỗ Văn Diêu, chánh quán làng Đầu Kênh, Triệu Phong, là một phụ nữ mẫu mực, nghiêm khắc.
Về quê hương gốc tích Quảng Trị của mình, nhạc sĩ Duy Khánh đã mô tả trong ca khúc nổi tiếng Tình Ca Quê Hương của ông như sau:
Tôi sinh ra giữa lòng miền Trung miền thùy dương,
ruộng hoang nước mặn đồng chua,
thôn xóm tôi sống đời dân cầy…
Sau khi đậu tiểu học năm 1949, cũng như các con nhà giàu quyền thế trong tỉnh, Duy Khánh, lúc này vẫn còn là cậu bé Nguyễn Văn Diệp, đã được cha mẹ cho vào Huế theo học chương trình trung học đệ nhất cấp. Chính tại cố đô trầm mặc này, Duy Khánh đã bắt đầu những bước đầu tiên trong sự nghiệp âm nhạc lừng danh của mình.
Năm 1955, khi được 19 tuổi, ông đoạt giải nhất cuộc thi tuyển lựa ca sĩ của đài Pháp Á tại Huế với bài hát Trăng Thanh Bình của nhạc sĩ Lam Phương. Khi biết Duy Khánh có ý định theo đuổi nghiệp cầm ca thì gia đình vốn mang nặng ảnh hưởng Nho giáo đã ra sức phản đối. Mặc dù vậy, Duy Khánh vẫn quyết định chuyển hẳn vào sinh sống ở Sài Gòn để theo đuổi niềm đam mê ca hát.
Ban đầu ông lấy nghệ danh là Tăng Hồng, sau đó là Hoàng Thanh để tham gia các chương trình phụ diễn tân nhạc tại các rạp chiếu bóng và hợp tác với ban văn nghệ của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đi lưu diễn khắp nước. Thời gian đầu của sự nghiệp, ông thường hát song ca với nữ ca sĩ Tuyết Mai (người sau này trở thành bạn đời của ông) những bài ca quê hương đang rất thịnh hành từ nửa sau của thập niên 1950, những sáng tác của các nhạc sĩ Lam Phương, Hoàng Thi Thơ, Hoài An… và đa số là ca khúc Phạm Duy như Vợ Chồng Quê, Ngày Trở Về, Nhớ Người Thương Binh, Tình Nghèo, Quê Nghèo, Về Miền Trung,…
Thời kỳ này, có thể xem Duy Khánh là một trong số ít giọng ca nam nổi tiếng nhất của tân nhạc, bên cạnh Anh Ngọc và Duy Trác. Tuy nhiên khác với 2 nam danh ca vốn chỉ hát nhạc tiền chiến trên đài phát thanh và thu dĩa nhựa, thì Duy Khánh đã chọn theo đuổi loại nhạc có âm hưởng từ dân ca và đã rất thành công vì hợp với thị hiếu của đại đa số quần chúng khi đó.
Trong một chương trình phụ diễn tại rạp Thanh Bình trên đường Phạm Ngũ Lão, cạnh chợ Hoà Bình, Duy Khánh đã lần đầu được gặp nhạc sĩ Phạm Duy – một người mà ông rất ái mộ.
Nhận thấy tài năng của ca sĩ Hoàng Thanh, nhạc sĩ Phạm Duy đã mời ông tham gia vào chương trình trên đài phát thanh Sài Gòn cùng với Nhật Trường, Mai Trường, Trần Ngọc, Y Vân. Đó cũng là thời kỳ ông chuyển sang chọn nghệ danh Duy Khánh. Chữ “Duy” từ tên nhạc sĩ Phạm Duy, là người mà ông ái mộ, cũng là tác giả của rất nhiều nhạc phẩm mà Duy Khánh hát lúc đó. Chữ “Khánh” từ tên một người bạn rất thân là Phạm Hữu Khánh.
Duy Khánh là giọng Ténor chính của các ban nhạc nhờ tiếng hát trong sáng, mạnh và giàu sức ngân. Ông có thể ngân dài đến 21 nhịp và chuyển từ thấp lên cao, vượt hai bát độ một cách nhẹ nhàng. Có lần trình bày bản Vọng Ngày Xanh của Khánh Băng, Duy Khánh đã ngân đoạn kết lâu đến nỗi khán giả vỗ tay tán thưởng đến lần thứ tư mà tiếng ngân của ông vẫn còn nhẹ nhàng, dần dần đi vào tan biến.
Các nhạc sĩ như Phạm Duy, Trầm Tử Thiêng, Nhật Ngân, Phạm Thế Mỹ… đã từng cho biết là chính nhờ giọng ca truyền cảm của Duy Khánh mà các nhạc phẩm của họ đến được gần hơn với công chúng.
Năm 1965, Duy Khánh cùng với nữ danh ca Thái Thanh thu thanh bản trường ca Con Đường Cái Quan, sau đó là trường ca Mẹ Việt Nam của nhạc sĩ Phạm Duy. Cho đến nay, hai bản trường ca này vẫn gắn liền với giọng hát Thái Thanh, Duy Khánh.
Ngoài ra những người yêu nhạc trước 1975 vẫn còn nhớ đến bản thu âm của ca sĩ Duy Khánh với trường ca Hòn Vọng Phu hồi đầu thập niên 1960. Theo nhận xét của nhà báo Trường Kỳ, giọng hát của ông trong bài trường ca này khi thì rộn ràng như tiếng trống trận đưa đoàn quân nườm nượp lên đường theo tiếng gọi của quê hương, khi thì nhẹ nhàng thấm đượm cảm xúc của người thiếu phụ bồng con đứng giữa trời mưa gió kiên nhẫn chờ đợi chồng đến nỗi hoá thành tượng đá, lúc khác thì lại nghẹn ngào tức tưởi hình ảnh người chinh phu trở về, tưởng tìm lại được vợ con thương yêu, nhưng chỉ là tan vỡ trong tâm hồn khi nhìn thấy người vợ hoá đá của mình. Duy Khánh không chỉ hát mà còn diễn đạt hết tình cảm của mình theo từng nội dung bản nhạc khiến người nghe phải hoà điệu theo từng cảm xúc rất sống động của lời ca và chất giọng âm thanh của ông.
Duy Khánh bắt đầu viết nhạc từ năm 1959, nhạc ông thường nói về tình yêu quê hương, mang hơi dân ca xứ Huế và được đón nhận nồng nhiệt, đó là các ca khúc Ai Ra Xứ Huế, Thương Về Miền Trung, Bao Giờ Em Quên, Sao Không Thấy Anh Về…
Cũng theo cố nhạc sĩ – nhà báo Trường Kỳ nhận xét, nét nhạc của Duy Khánh đôi lúc thiết tha não nùng, đôi lúc lại uyển chuyển tươi sáng. Lời ca của ông không trau chuốt bóng bẩy như lời ca của các nhạc sĩ tiền chiến nhưng lại chân thành, tha thiết đi thẳng vào lòng người với những cảm xúc bồi hồi cùng với những rung động nhẹ nhàng.
Hai sáng tác đầu tay của Duy Khanh có thể là Thương Về Miền Trung và Ai Ra Xứ Huế, nhắc về hình ảnh con đò bồng bềnh trên sông Hương trong những đêm trăng, hay những tiếng thông reo khi chiều buông xuống trên núi Ngự Bình.
Điểm đặc biệt của âm nhạc Duy Khánh là không sử dụng sáo ngữ, chỉ thuần là ngôn ngữ đơn sơ của người dân bình thường, nên đã có được những nét trong sáng, thiết tha, chan chứa tình quê hương nồng nàn, chân thật. Ngoài ra, nhạc sĩ Duy Khánh không viết những bản nhạc ca tụng tình cảm trai gái thông thường, mà ông thường lồng vào bối cảnh một quê hương chinh chiến điêu tàn như trong những nhạc phẩm Biết Trả Lời Sao, Thư Về Em Gái Thành Đô, Mưa Bay Trong Đời, Mùa Chia Tay, Đêm Bơ Vơ,
Từ những năm cuối thập niên 1960 cho đến năm 1975, Duy Khánh còn lập nhóm chủ trương xuất bản tờ nhạc mang tên 1001 Bài Ca Hay quy tụ được nhiều tác phẩm của các nhạc sĩ như Trịnh Lâm Ngân, Đỗ Kim Bảng, Duy Khánh, Trúc Phương… Tờ nhạc do nhóm xuất bản được giới mộ nhạc đánh giá cao vì in ronéo bản đẹp và minh họa công phu do chính Duy Khánh chỉ đạo thực hiện.
Cũng thời gian này, Duy Khánh phát hành các cuốn băng nhựa Trường Sơn dùng cho máy thu băng lớn rất thịnh hành. Các ca sĩ xuất hiện trong băng nhạc Trường Sơn của Duy Khánh thực hiện, ngoài sự xuất hiện của một số ca sĩ thượng thặng như Thái Thanh, Hoài Bắc, Thanh Thuý, số còn lại thường là những tên tuổi lớn như Hoàng Oanh, Thanh Tuyền, Phương Dung, Xuân Thu hoặc các ca sĩ mới do ông hướng dẫn và lăng xê như Băng Châu.
Khi về ở chung cư trên đường Trần Hưng Đạo, ông còn mở lớp luyện thanh để gầy dựng một thế hệ ca nhạc sĩ mới.
Về cuộc sống hôn nhân, xung quanh Duy Khánh luôn xuất hiện những người phụ nữ xinh đẹp, nhưng cuộc đời ông gắn bó với 3 người.
Mối tình đầu của ông là ca sĩ Tuyết Mai, người cùng hát song ca với ông trong những năm đầu của sự nghiệp. Bà Tuyết Mai sinh cho ông hai người con, cuộc hôn nhân chấm dứt vào khoảng năm 1960.
Năm 1964, Duy Khánh thành hôn với Âu Phùng, một vũ công xinh đẹp trong ban vũ Lưu Bình Hồng. Bà Âu Phùng là một thiếu nữ người Hoa xinh đẹp, có dáng dấp cao ráo và rất chiều chồng. Hai người thuê căn phố hai tầng trên đường Trần Quang Khải, Tân Định và có với nhau hai người con. Sau đó hai người lại dọn về một căn nhà nhỏ trong hẻm đường Nguyễn Trãi.
Sau khi ly thân cùng Âu Phùng, Duy Khánh lại dọn về một căn nhà 3 phòng trên đường Trần Hưng Đạo, nơi ông tiếp tục mở lớp nhạc Trường Sơn và hoạt động mạnh trong việc sản xuất băng nhạc.
Vào khoảng giữa thập niên 1970, Duy Khánh thành hôn với bà Thuý Hoa và chung sống cho đến lúc cuối đời. Lúc đó họ sinh sống ở Vũng Tàu, và đó cũng là thời điểm mà Duy Khánh tổ chức được những buổi nhạc hội rất thành công. Một thời gian sau biến cố 1975, khi các đoàn ca nhạc được phép hoạt động trở lại, Duy Khánh mượn danh phòng Thông Tin Văn Hoá ở địa phương để thành lập đoàn Quê Hương, quy tụ được nhiều nghệ sĩ danh tiếng trước năm 1975 đi biểu diễn khắp nơi, trong đó có nhạc sĩ Châu Kỳ, Nhật Ngân… và các ca sĩ Ngọc Minh, Nhã Phương, Bảo Yến… Thời gian này Duy Khánh có được cuộc sống dư dả hơn trước đó, nhưng trong lòng vẫn mang một mối sầu lớn và rất chán nản, vùi đầu vào những cơn say triền miên.
Cuối cùng Duy Khánh và vợ là bà Thuý Hoa cùng 3 người con cũng đến được Hoa Kỳ vào năm 1988 nhờ sự bảo lãnh của người em. Tại hải ngoại, ông vẫn tiếp tục sinh hoạt văn nghệ, nhưng không thể nào trở lại một thời vàng son như trước.
Duy Khánh và nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng ở hải ngoại
Sau nhiều năm tháng ra vào bệnh viện vì những căn bệnh trầm kha, Duy Khánh đã qua đời ở tuổi 66. Lễ tang của ông được quay phim và phát hành thành băng, trở thành một hiện tượng băng đĩa thời đó.
Nhạc sĩ Phạm Duy đã phát biểu trong ngày tiễn đưa ông về bên kia thế giới: “Trong giọng ca Duy Khánh, nghe âm hưởng tiếng trống cổ thành, tiếng thông reo trên đồi Vọng Cảnh”.
Những ca khúc gắn liền với sự nghiệp
Người ta luôn nhắc đến Duy Khánh với cả 2 vai trò ca sĩ và nhạc sĩ, không thể tách rời khỏi vai trò nào, bởi vì ông nổi tiếng và được yêu thích đồng thời trong cả 2 lĩnh vực sáng tác – biểu diễn. Khởi đầu sự nghiệp, Duy Khánh nổi danh với các bài “dân ca mới” của nhạc sĩ Phạm Duy, dần dần sau đó ông tìm ra đường hướng riêng biệt cho sự nghiệp của mình, đó là sáng tác và trình bày những bài nhạc vàng có lời ca và giai điệu đậm tình quê hương, đặc biệt là quê hương miền Trung nơi ông sinh ra. Sau đây xin mời các bạn nghe lại những ca khúc nổi tiếng nhất của nhạc sĩ Duy Khánh sáng tác:
Thương Về Miền Trung
Bài hát nổi tiếng nhất về miền Trung của nhạc sĩ Duy Khánh là Thương Về Miền Trung, ra đời vào khoảng đầu thập niên 1960, thời điểm mà Duy Khánh bắt đầu sáng tác những ca khúc đầu tiên.
Sau này, có nhiều ý kiến cho rằng ca khúc này thực ra của nhạc sĩ Châu Kỳ sáng tác. Tuy nhiên dựa trên những tài liệu xưa lưu giữ được, thì rất có thể chính Duy Khánh mới là tác giả.
Tuy nhiên, dù ai là tác giả đi nữa thì Thương Về Miền Trung vẫn gắn liền với tên tuổi và giọng hát của một trong tứ trụ nhạc vàng: cố danh ca Duy Khánh. Mời các bạn nghe lại bản thu âm trước 1975 sau đây:
Đã bao lâu rồi không về miền Trung thăm người em.
Nắng mưa đêm ngày cách trở giờ xa xôi đôi đường.
Người ơi! Có về miền quê hương thùy dương,
nước chảy còn vương bao niềm thương, cho nhắn đôi lời.
Click để nghe Thanh Thúy hát Thương Về Miền Trung trước 1975
Sao Không Thấy Anh Về (Thương Về Miền Trung 2)
Ngay sau thành công vang dội với ca khúc Thương Về Miền Trung, nhạc sĩ Duy Khánh viết tiếp ca khúc Thương Về Miền Trung 2, được đặt tên là Sao Không Thấy Anh Về. Bài hát kể về câu chuyện tình của hai người yêu nhau trong thời ly loạn, dù xa nhau vẫn luôn đợi chờ nhau và ước nguyện mai sau sẽ được “thắm lại tình xưa đậm đà”.
Cả 2 bài hát Thương Về Miền Trung 1 và 2 đều nhắc đến hình ảnh đặc trưng của xứ Huế là sông Hương và núi Ngự:
Anh nói rằng: “Anh sẽ về thăm quê miền Trung,
Dù năm tháng dài đường xa lạnh lùng.”
Dòng sông Hương còn trôi, vừng trăng xưa còn soi,
Sao không thấy anh về thăm anh ơi!
Click để nghe Băng Châu hát Sao Không Thấy Anh Về trước 1975
Ai Ra Xứ Huế
Có lẽ Ai Ra Xứ Huế là bài hát hay nhất về xứ Huế, nhắc đến nhiều địa danh ở Huế nhất, đó là những sông Hương núi Ngự, dốc Nam Giao, thôn Vỹ Dạ, cầu Trường Tiền, Bến Ngự và Vân Lâu.
Về nguồn gốc của bài hát này, vào đầu thập niên 1960, nhạc sĩ Phạm Duy hoàn thành công trình đồ sộ và rất tâm huyết của ông là trường ca Con Đường Cái Quan, và Duy Khánh là một trong những ca sĩ đầu tiên tham gia hát trường ca này ở trong ban Hoa Xuân của nhạc sĩ Phạm Duy, cùng với những danh ca thượng thặng khác như Thái Thanh, Thái Hằng, Kim Tước, Nhật Trường, Trần Ngọc (tức nhạc sĩ Tuấn Khanh) Phần 2 của phần trường ca này có đoạn khúc mang tên Ai Vô Xứ Huế Thì Vô.
Cũng từ đó, nhạc sĩ Duy Khánh đã có cảm tác để viết thành một ca khúc có tựa đề gần giống: Ai Ra Xứ Huế.
Ai ra xứ Huế thì ra.
Ai về là về núi Ngự.
Ai về là về sông Hương.
Click để nghe Hoàng Oanh hát Ai Ra Xứ Huế trước 1975
Bao Giờ Em Quên
Bài hát này được nhạc sĩ Duy Khánh sáng tác vào khoảng năm 1963, viết theo ý của bài thơ cùng tên trong tập “Người Yêu Tôi Khóc” (1958) của thi sĩ Thế Viên. Theo nhà báo Trường Kỳ, cảm hứng để Duy Khánh sáng tác Bao Giờ Em Quên là khi người yêu của ông là Kiều Oanh, một thiếu nữ rất đẹp và duyên dáng bỏ đi lấy chồng.
Hương Giang thuyền không chỗ đậu
Ngự Viên có bướm hoa vàng
Hay là hài xưa in dấu?
Đưa người đẹp ấy sang ngang
Bài hát là lời nhắn nhủ của tác giả đến với người xưa, dù đã sang ngang rồi nhưng hãy giữ mãi những kỷ niệm đẹp đã từng có. Bài hát có những hình ảnh đặc trưng xứ Huế là Hương Giang và Ngự Viên.
Click để nghe Duy Khánh hát Bao Giờ Em Quên trước 1975
Sầu Cố Đô
Sau khi sáng tác xong Bao Giờ Em Quên, chỉ khoảng một năm sau, nhạc sĩ Duy Khánh sáng tác thêm ca khúc Sầu Cố Đô, còn có tên khác là Không Bao Giờ Em Quên. Cách đặt tên này của ông là hàm ý nói rằng Sầu Cố Đô là phần nối tiếp của bài Bao Giờ Em Quên.
Chân thành xin gửi người anh nơi chốn xa
Đôi lời ấp ủ ngày qua
Người em gái nhỏ quê nhà
Mắt sầu vương ngấn lệ hồn hoa
Dù bao tháng đợi năm chờ
Lời thề xưa còn chưa xóa mờ
Nếu như bài Bao Giờ Em Quên là lời của người trai gửi đến “người đẹp sang ngang”, thì ở phần tiếp theo, bài Sầu Cố Đô là lời hồi đáp của cô gái đó vẫn ở chốn quê nhà, mắt vẫn đang ngấn lệ, mà một điều thật lạ, đó là cô vẫn chưa lấy chồng, vẫn “tháng đợi năm chờ” người trai đã đi biền biệt chốn xa.
Bài hát này xuất hiện hầu hết những tên gọi nổi tiếng nhất của cố đô là cầu Gia Hội, chùa Thiên Mụ, thôn Vỹ Dạ, Nam Giao, Bến Ngự và Hoàng Thành.
Click để nghe Hoàng Oanh hát Sầu Cố Đô trước 1975
Biết Trả Lời Sao
Nếu như bài Sầu Cố Đô là phần nối tiếp của Bao Giờ Em Quên, thì ca khúc Biết Trả Lời Sao chính là phần 3 của loạt bài hát này, là lời hồi đáp của chàng trai ở nơi biên thùy gửi về người em gái đang sầu ở cố đô, để giải thích vì sao đã lâu rồi chàng không về lại miền Trung:
Có người gặp tôi hỏi sao lâu rồi không về thăm quê miền Trung
Dù thương vẫn thương nhưng non nước chưa yên lành,
quê hương còn nghiêng ngả, biết trả lời sao?
Biết trả lời sao cho em ấm đôi vành môi khi gió mưa trong đời
mang bao ấm êm xa rồi, gieo bao tiếng ca u hoài
Những đêm canh dài, biết trả lời sao?
Trong phần đề tựa của Biết Trả Lời Sao trong tờ nhạc, nhạc sĩ Duy Khánh cho biết bài này có âm hưởng từ bài hát Thương Về Miền Trung.
Click để nghe Thanh Tuyền hát Biết Trả Lời Sao trước 1975
Nén Hương Yêu
Bài hát này được nhạc sĩ Duy Khánh viết lời, còn nhạc của nhạc sĩ Châu Kỳ. Dù vậy, có thể xem Nén Hương Yêu là phần cuối cùng trong loạt bài hát viết về xứ Huế của Duy Khánh như đã nhắc đến bên trên: Bao Giờ Em Quên – Sầu Cố Đô – Biết Trả Lời Sao – Nén Hương Yêu.
Tôi vượt đường xa xôi tìm em đã khắp nơi
Ra miền Thùy Dương xưa trăng nước còn mộng mơ
Nghe tiếng chuông chùa bên giòng Hương Giang lững lờ
Bến cũ cây đa nay còn thắm duyên tình xưa
Click để nghe Thanh Thúy hát Nén Hương Yêu trước 1975
Chuyện tình của đôi trai gái thời loạn trong các bài hát trước đó đã mang một kết thúc thật buồn trong bài Nén Hương Yêu. Người trai nơi xa, trong một ngày vượt đường xa để về tìm lại, nhưng đã vĩnh viễn không thế nào gặp lại được nữa:
Nhưng một mùa trôi qua rồi năm tháng trôi theo
Khắp nẻo đường quê hương không thấy người mình yêu
Tôi trút u buồn qua trời xa khuất bóng chiều
Em có hay chăng riêng lòng tôi nhớ thương nhiều
Đây, trăng nước năm xưa còn đây
Trăng sáng soi đôi má gầy
Nhưng nào xót xa tình ai
Đâu, hoa tháng năm xưa còn đâu
Hoa trắng vương trên mái đầu
Thương người nắng mưa giãi giầu
Mong đợi từ bao lâu giờ em chết nơi đâu
Chưa trọn niềm thương yêu chưa hết lòng tìm nhau
Đây tiếng kinh cầu xin ngàn sau không vướng sầu
Dâng nén hương yêu câu thề ghi mối duyên đầu.
Nhạc sĩ Duy Khánh viết nhạc về Huế rất nhiều như vậy, có lẽ là vì cũng như nhiều nhạc sĩ nhạc vàng khác, ông đã bị cái nét u buồn trầm mặc của xứ Huế lôi cuốn vào những dòng cảm xúc dồi dào để viết thành nhạc. Bên cạnh đó, Duy Khánh cũng không quên sáng tác những ca khúc nhắc về quê hương ông, nơi ông được sinh ra, đó là Quảng Trị, tiêu biểu là 2 bài Tình Ca Quê Hương và Lối Về Đất Mẹ.
Tình Ca Quê Hương
Trong bài Tình Ca Quê Hương, nhạc sĩ Duy Khánh đã nhắc về nơi ông sinh ra, nơi có dải đất hẹp đất cằn cỗi và nước mặn đồng chua với những người dân nghèo khó như sau:
Tôi sinh ra giữa lòng miền trung
Miền thùy dương
Ruộng hoang nước mặn đồng chua
Thôn xóm tôi sống đời dân cày…
Sau khi học xong tiểu học, Duy Khánh rời Quảng Trị để lên học trung học ở kinh thành Huế, sau đó lại từ giã cố đô để vào đến Phương Nam. Vì vậy mà ở đoạn sau đó của bài Lối Về Đất Mẹ có câu hát:
Hò ơi, Hương Giang ơi…
Giã từ kinh thành mộng mơ
Lòng tuổi xanh chia tay nhau biết trở về mô, ơi hò…
Ðây Phương Nam, lúa xanh bóng dừa uốn quanh
Ta sức trai đem cánh tay vẫy vùng ngày mai
Click để nghe Duy Khánh hát Tình Ca Quê Hương trước 1975
Lối Về Đất Mẹ
Đây cũng là một bài hát viết về quê hương Quảng Trị, “đất mẹ” chính là nơi mà nhạc sĩ Duy Khánh được sinh ra.
Bài hát có sử dụng 2 câu ca dao nổi tiếng của người Quảng Trị, là:
Mẹ thương con ra cầu Ái Tử
Vợ trông chồng lên núi Vọng Phu.
Núi Vọng Phu thì có nhiều ở khắp Việt Nam, nhưng địa danh Ái Tử có duy nhất ở Quảng Trị, là thị trấn Ái Tử thuộc huyện Triệu Phong, cũng là quê nhà của nhạc sĩ Duy Khánh.
Click để nghe Duy Khánh hát Lối Về Đất Mẹ trước 1975
Trong tờ nhạc, tác giả ghi: “Gửi về những ai đang sống thương yêu bên giòng Thạch Hãn”.
Đêm Bơ Vơ
Nếu như các bài hát được nhắc đến bên đều được nhạc sĩ Duy Khánh viết về quê hương miền Trung, thì Đêm Bơ Vơ là một bài tình ca đúng nghĩa, bài tình ca buồn được viết cho chính mối tình của tác giả.
Khoảng đầu thập niên 1970, làng nghệ thuật Sài Gòn đón nhận sự xuất hiện của một gương mặt mới chưa tròn 20 tuổi, rất xinh đẹp và có giọng hát ngọt ngào, đó là nữ ca sĩ Băng Châu. Khi mới bước chân vào sự nghiệp ca hát, Băng Châu là học trò của nhạc sĩ Duy Khánh, và giữa họ dường như đã từng trải qua một mối tình chóng vánh, để lại mối thương sầu cho người nhạc sĩ và sáng tác thành bài hát Đêm Bơ Vơ:
Đêm bơ vơ, thương ai đêm đợi đêm chờ,
Trời bây giờ, trời buồn nên trời hay mưa,
Từ buổi em đi mang theo hoa buớm ngày xuân,
Từng giờ chia ly, khi nào em nhớ anh không
Click để nghe Duy Khánh hát Đêm Bơ Vơ trước 1975
Chính ca sĩ Băng Châu thừa nhận Duy Khánh viết ca khúc này cho cô, và nhắc đích danh tên thật của Băng Châu là Xuân Mai:
XUÂN ơi XUÂN, XUÂN ơi XUÂN đã đi rồi.
Trời bây giờ, bây giờ là trời Đông thôi.
Đành lòng sao em, ra đi không nói một câu.
Đành lòng sao em, gieo sầu gieo tủi cho nhau.
Đêm bơ vơ, thương ai đêm đợi đêm chờ.
Anh xa em, xa em anh nhớ từng đêm.
Anh xa em như chim xa biệt cây rừng,
MAI em về, MAI về MAI nhé em…
Trường Cũ Tình Xưa
Không chỉ sáng tác nhạc về quê hương, nhạc tình cảm đôi lứa, nhạc sĩ Duy Khánh còn là tác giả 2 ca khúc rất nổi tiếng về mái trường, học sinh, đó là Trường Cũ Tình Xưa và Mùa Chia Tay. Mời các bạn nghe lại 2 ca khúc này qua bản thu âm trước 1975 của Băng Châu – người học trò của nhạc sĩ Duy Khánh.
Nội dung bài Trường Cũ Tình Xưa là nỗi lòng nhớ tiếc thuở học sinh vô tư còn cắp sách đến trường, với nhiều kỷ niệm tuổi thư sinh chỉ mới vừa biết mến lá sân trường đã phải giã từ tuổi hoa niên để xếp bút nghiên ra đi theo tiếng gọi núi sông, bỏ lại tình xưa và trường cũ. Rồi có một ngày người học trò năm xưa trở về nơi mái trường dấu yêu thuở xưa để tìm lại bạn cũ, thầy cũ. Nhưng nhiều nét đã đổi thay, người xưa giờ đã không còn, thậm chí có người còn về đất buông xuôi.
Hôm nay trở lại nhiều khuôn mặt mới
Thầy đó trường đây bạn hữu đâu rồi?
Bao nhiêu kỷ niệm hoa bướm ngày thơ
Vang trong nỗi niềm nhung nhớ
Có ai đi thương về trường xưa?
Nghe lại ca khúc này qua giọng hát Băng Châu trước 1975:
Click để nghe
Mùa Chia Tay
Thông thường thì học trò sẽ tạm xa 90 ngày vào mùa hè, chờ đến ngày tựu trường sẽ được gặp lại nhau. Nhưng thời xưa, vì thời cuộc, vì những ly loạn, nên có những mùa chia tay dài như là cả thế kỷ dài…
Click để nghe Băng Châu hát Mùa Chia Tay
Xin Anh Giữ Trọn Tình Quê
Ca khúc này được nhạc sĩ Duy Khánh sáng tác trong một lần ông cùng với đoàn văn nghệ của quân đội tham dự lễ hội Thát Luông (That Luang) ở thủ đô Vientiane của Lào. Tại đây, ông gặp gỡ các kiều bào và quân nhân Việt Nam, cảm tác sáng tác một ca khúc thể hiện lòng yêu nước, yêu quê hương, để gửi đến những người đồng hương:
Chung vui đêm này cho trọn tình yêu thương
Đẹp tình quê hương, mai tôi về chúng mình đôi đường
Giờ phút phân kỳ ai lên đường ai vấn vương.
Mình thương, thương nhau trong đời
Thương nhau trong lời yêu nước Việt mà thôi
Xin nhớ anh ơi!
Click để nghe Duy Khánh hát Xin Anh Giữ Trọn Tình Quê trước 1975
Đến đầu năm 1975, ca nhạc sĩ Duy Khánh thực hiện băng nhạc Tiếng Hát Duy Khánh số 3, ông đã đưa vào băng nhạc này 1 ca khúc mang tên Đường Trần Lá Đổ. Điều đặc biệt là bài hát này được chính Duy Khánh viết một lời mới dựa trên nhạc của bài Xin Anh Giữ Trọn Tình Quê.
Bài hát mới này đơn thuần là ca khúc viết về tình yêu:
Nghe em đi rồi, anh trở về đơn côi
nhạc sầu chia phôi đưa anh vào cuối nẻo đời
buồn ơi là buồn, nghe mưa về giăng mắt ai
đường em, em đi xa vời
cao nguyên mây trời theo gió lộng người tình ơi
ai hiểu cho tôi…
Click để nghe Duy Khánh hát Đường Trần Lá Đổ trước 1975
Thư Về Em Gái Thành Đô
Ca khúc này như là một lá thư tình của người chinh nhân viết gửi về em gái hậu phương, với tấm lòng và nỗi niềm của người lính mười năm xa phố thị. Có khi đây không chỉ là lá thư, mà gói trong đó tất cả thiết tha trần tình yêu thương cùng lời nhắn nhủ của bao lớp trai thời tao loạn:
Nhiều khi tôi muốn viết thư thăm em
Về kể chuyện rừng xanh
Chuyện vui buồn quân ngũ, chuyện quân hành đất đỏ
Nhiều đêm dài mưa đổ.
Nhưng ngại em nhớ tôi chăng?
Click để nghe Duy Khánh hát Thư Về Em Gái Thành Đô thu âm trước 1975
Đông Kha – chuyenxua.net
